بررسی رابطه تاب آوری و هوش هیجانی با سازگاری(عاطفی،اجتماعی،تحصیلی)در دانش آموزان پسر دبیرستانهای شهر تهران

الف- موضوع و طرح مساله( اهمیت موضوع و هدف): بیشتر پدران ومادران و معلمان جامعه ما سال ها است که فکر می کنند برای نجات فرزند خود از مشکلات روانی و رفتاری و مسایل و آسیب های اجتماعی باید ببینند فرزندشان چه چیزی کم دارد (مثل پول، کلاس تقویتی و.... )که باید در صدد رفع برآیند تا فرزندشان در معرض خطر قرار نگیرد . این در حالی است که اصلاً این والدین عزیز به این فکر نمی کنند و یا خیلی کم متوجه این نکته هستند که فرزندشان چقدر تاب آور است و به یک معنا چگونه توانسته است رشد موفقیت آمیزی را علی رغم خطرات و پیش آمدهای ناگوار زندگی داشته باشد و قدرت سازگاری بالایی از خود نشان دهد(فرنام، 1387). والدینی که هوش هیجانی را با کودکشان تمرین میکنند و به عمل در می آورند، پسران و دخترانی را بزرگ می کنند که شادترهستنند ، سازگاری اجتماعی بیشتری دارند،نمرات بهتری می آورند و در بزرگسالی موفقیتهای حرفه ای بیشتری کسب می کنند. بچه هایی که مهارتهای هوش هیجانی خود را افزایش می دهند میزان مکتب گریزی، تنبلی و رفتار بزهکارانه خود را کاهش می دهند. کودک از هر جا که شروع کند، افزایش هوش هیجانی او باعث خواهد شد تا روابطش با هم کلاسیهایش بهبود یابد و احتمال تجربه کردن الکل و سیگار در او کمتر شود(برادبری،بی تا، ترجمه گنجی، 1384). لذا، جهت سازگاری کودکان، تمرین هوش هیجانی و آموزش تاب آوری دارای ارزش و اهمیت می باشد. هوش هیجانی را می توان در کودکان و حتی بزرگسالان افزایش داد و از آنجا که برای مقابله با موقعیتهای تهدید کننده و خطرناک، احساس مسولیت پذیری و شادی بیشتر، مشکلات رفتاری کمتر، بهتر عمل کردن در حل مشکلات و تعارضها، تاب آوری و هوش هیجانی بالا نیاز است بنابر این تقویت آنها از ضروریات در تربیت فرزندان است. هدف این تحقیق تعیین رابطه تاب آوری وهوش هیجانی با سازگاری (عاطفی، اجتماعی، آموزشی) دانش آموزان است ب- مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: تاب آوری تاب آوری توانایی کنار آمدن با مشکلات است. تاب آوری فرار از مشکل نیست اما این توانایی را می دهد که از مشکلات عبور کنید، از زندگی لذت ببرید و فشارها و استرس ها را بهتر حل کنید. تاب آوری توانایی حرکت با مشکلات است یعنی هر چند با مشکل ، استرس و نگرانی روبروهستی بتوانی کارکرد و وظیفه خود را انجام دهی(هم روانی و هم جسمانی) و کمک می کند در برابر مشکلات روانی مثل افسردگی و عصبانیت از خودتان محافظت کنید(اعضای کلینیک مایو،2010). انواع تاب آوری بنا به نظر هارت و همکاران (2007)، توصیف تاب آوری سه روند را شامل می شود : تاب آوری عمومی ، تاب آوری حقیقی ، تاب آوری تلقیحی . تاب آوری عمومی: در زبان عامه همان غلبه بر موقعیتهای دشواری که هر کسی با آن موقعیتها مواجه می شود ، با این تعریف، تاب آوری همان چیزی است که تقریباً همه ار آن برخورداریم و به نظر می رسد که برای نژاد بشر برنامه ریزی شده است. آن دسته افرادی که دوران کودکی خوبی را پشت سر گذاشته اند با بسیاری از چالشها و مشکلاتی که پیش آمده در گیر می شوند، حتی اگر برخی از این مشکلات بدون هیچ اغراق بزرگ و شگفت آور به نظر آیند. البته همیشه استثناء وجود دارد و کسانی هستند که به راهنمایی، مدیریت و حمایت صریح نیاز دارند. امَا بیشتر افراد دارای یک ذهنیت تاب آوری مساعد می باشند، همه ی ما عاشق می شویم، زندگی می کنیم، کار می کنیم، عمیق درد و اندوه را می آزماییم و سپس بر آن چیره می شویم(هارت و همکاران، 2007). تاب آوری حقیقی: تاب آوری حقیقی یک مفهوم مقایسه ایست و روان شناسان را در درک این که چه چیزی در پس تفاوتهای افراد و حرکت در مسیر زندگی شخصی شان قرار دارد، یاری می کند و این همان چیزی است. که ما را برای ایجاد آینده ای بهتر برای کودکانی که می شناسیم، شگفت زده، مصمم و امیدوار می سازد. تاب آوری حقیقی در جایی آشکار می شوند که با افراد با دارائی و منابع بسیار کم و یا کودکانی با آسیب پذیری بالا، آینده ای بهتر از آنچه ما با توجه به شرایط شان و در مقایسه با سایر کودکان پیش بینی، می کردیم نشان می دهند. توصیف روتر از تاب آوری به عنوان مقاومت نسبی در برابر تجارت خطر ناک اجتماعی، این مطلب را به خوبی بیان می کند(هارت و همکاران، 2007). تاب آوری تلقیحی: این قسمت کمی پیچیده است ، تاب آوری تلقیحی ما را بعنوان متخصص گیچ و دستپاچه می کند و انتظارات ما را آشفته تر و مغشوش تر می کند. این مقوله حتی آسیب پذیری ها و مکانیزمهای حفاظتی را منبع و منشاء تاب آوری می داند . و به عنوان یک مفهوم، ظرفیت تغییر مصیبت و بدبختی را به موقعیت و یا حداقل توان پیشگیری از اثرات بدتر مصیبت و بلا را فراهم می کند. در اینجا تقریباً به طور نا خودآگاه، بلا و مصیبت به نتایج و پیامد های بهمینه در تاب آوری تبدیل می شود. به هر حال چنین تلقی ای به ندرت در زندگی کودکان مورد نظر ما به چشم می خورد . اثر تلقیحی می تواند با توجه به تجارب فرد ادامه یابد. البته مادامیکه این تجربیات سخت و طاقت فرسا نباشد. وینیکات (1986)، معتقد است که با این توضیحات حتماً می توانیم به بزهکاری امیدوارانه نگاه کنیم(هارت و بلینکو،2007، به نقل از سلیمی، 1388). عوامل خطر و حمایتی مطالعه تاب آوری به معنی مطالعه هر دو فاکتورهای حمایتی و ریسک است. فاکتورهای حمایتی به وسیله به حداقل رساندن این احتمال که برای افراد مشکلات روانی به وجود خواهد آمد و کمک بیشتر افراد در ارزشیابی و کنار آمدن با استرس و ریسک کار می کنند(ماستن، بست و گارمزی، 1990). فاکتورهای حمایتی شامل فرصت های آموزشی، استخدام، حمایت اجتماعی، والدین پشتیبان، روابط والدینی مثبت، والدین موفق ، مداخلات روانی، اعتماد به نفس، خود پنداره بالا، خود کارآمدی بالا و هوش بالا می شود(کربی و فرستر،1997؛ ماستن و کوتس ورس ، 1998). در حالی که فاکتورهای حمایتی سختیها را کاهش می دهد ، فاکتورهای ریسکی می تواند آسیب پذیری درماندگی روانی را به وجود آورد . فاکتورهای ریسکی می تواند شامل دسترسی قانونی به آموزش ، ناتوانی در بدست آوردن شغل، تبعیض نژادی، فقر، بهره کشی از کودک، تعارض خانوادگی، آسیب شناسی روانی والدینی، خانواده فقیر، تبعیض جنسیتی و مشکلات پزشکی باشد( کربی و فرسر، 1997 ). راتر(1985، به نقل از کریست )، نتیجه گرفت که فرد تاب آور که در یک قسمت از زندگیش تاب آور است در سطح بالاتری از خود پنداره و خودکارآمدی قرار دارد. همینطور ، خودکارآمدی و خودپنداره بالا به افراد کمک می کند که احساس کنند بیشتر قادر به کنار آمدن با چالشهای زندگی و تطابق هستند. تئوری سیستمهای بوم شناختی( برانفنبرنر ، 1979، لرنر، 1982 )، سیستمهایی را استفاده می کنند که به درک رشد کودک نزدیک می شود. تئوری بر اساس این نظر است که هر دو تعامل محیطی و زیست شناختی بر چگونگی رشد کودک تأثیر خواهد داشت. تعاملات اجتماعی کودک بر روی کودک تاثیر دارد و بعضی جنبه های رشدش را تعیین می کند. برای مثال، کودکی که طبیعت ساکت و آرامی در زمینه تعاملات اجتماعی دارد والدین را به این موضوع فرا می خواند که در برخورد با او آرامتر باشند، بنابراین طبیعت آرامی را در کودک پرورش می دهند. برانفنبرنر(1979)، دریافت که زیست شناختی کودک در این مدل مهم است به دلیل اینکه آن در سیستم متقابلا اثر می گذارد . برای برانفنبرنر، روابط، تاثیر دو سویه مهم برروی کودک دارد. هوش هیجانی توصیفهای داده شده از هوش هیجانی به همان قدمت رفتار انسانی است. از انجیل عهد قدیم و عهد جدید و فلاسفه یونانی گرفته تا شکسپیر، توماس جفرسون و روان شناسی مدرن، جنبه هیجانی منطق به عنوان عنصر بنیادین سرشت انسان مطرح شده است. کسانی که هوش هیجانی خود را تقویت می کنند وآن را به حد کمال می رسانند، یک توانایی منحصربه فرد به دست می آورند تا در شرایط و موقعیتهایی که دیگران در آنها گیر میکنند ورنج می کشند، به خوبی شکوفا شوند. هوش هیجانی است که تعیین می کند چگونه رفتار خود را اداره کنیم، چگونه با مشکلات اجتماعی کنار بیاییم و چگونه تصمیماتی بگیریم که به نتایج مثبت ختم شوند (برادبری، بی تا، ترجمه، گنجی، 1384). گلمن واژه هیجان را برای اشاره به یک احساس فکر حالت روانی- بیولوژیکی مختص آن و دامنه ای از تمایل به عمل کردن بر اساس آن، به کارمی برد( گلمن، 1995). هیجان می تواند رفتار را فعال ساخته و هدایت کند، غالبا هیجان ها را رویدادهای بیرونی بر می انگیزاند و محرک های فراوانی می توانند هیجان ها را فرا خوانند. هر هیجان شدید چند مولفه کلی دارد (لازاروس، 1996). مولفه های هیجان عبارتند از: تجربه ذهنی هیجان، پاسخ های جسمانی و فیزیولوژیکی فرد، شناخت های شخصی درباره هیجان و موقعیت، جلوه های چهره ای بیانگر و گرایش به اعمال معین و پیامدهای آن( اتکینسون، 1986 به نقل از براهنی، 1378). هوش هیجانی به عنوان یک فاکتور مهم در سازگاری برای زندگی و کار است.( گلمن، 1995). هوش هیجانی به اطلاعات هیجانی مربوط است همانطور که آن به استنباط، همانند سازی، اصطلاح، سامان دهی(تنظیم)ومدیریت بستگی دارد( مایر وکوب ، 2000؛ مایر، سالوی و کارسو ، 2000). مدل بار – آن در هوش هیجانی -1مهارت های درون فردی که خود آگاهی هیجانی( بازشناسی و فهم احساسات خود )، جرأت ( ابراز احساسات، عقاید، تفکرات و دفاع از حقوق شخصی به شیوه ای سازنده )، خود تنظیمی( آگاهی، فهم، پذیرش و احترام به خویشتن )، خود شکوفایی( تحقق بخشیدن به استعدادهای بالقوه خویشتن ) و استقلال( خود فرمانی و خود کنترلی در تفکر و عمل شخصی و رهایی از وابستگی هیجانی ) را در بر می گیرد. -2مهارت های میان فردی که شامل روابط میان فردی و آگاهی، فهم و درک احساسات دیگران، ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش دو جانبه که به صورت نزدیکی هیجانی و وابستگی مشخص می شود ، تعهد اجتماعی و عضو موثر و سازنده گروه اجتماعی خود بودن، نشان دادن خود به عنوان یک شریک خوب و همدلی است. -3سازگاری که شامل مسأله گشایی (تشخیص و تعریف مسائل، همچنین ایجاد راهکارهای موثر) ، آزمون واقعیت (ارزیابی و مطابقت میان آنچه به طور ذهنی و آنچه بطور عینی، تجربه می شود ) و انعطاف پذیری ( تنظیم هیجان، تفکر و رفتار به هنگام تغییر موقعیت و شرایط ) می باشد. کنترل استرس که توانایی تحمل استرس ( مقاومت در برابر وقایع نامطلوب و موقعیت های استرس زا و کنترل تکانه و ایستادگی در برابر تکانه یا انکار تکانه ) را شامل می شود . پنج خلق عمومی که شامل شادی( احساس رضایت از زندگی خویشتن، شاد کردن خود و دیگران ) و خوش بینی( نگاه به جنبه های روشن زندگی و حفظ نگرش مثبت حتی در مواجهه با ناملایمات ) است( بار- آن ، 2006 ). سازگاری به نظر مک دانلد ، سازگاری امری نسبی است . انسانها با درجات مختلف به سازگاری می رسند، اگر بتوانیم بر پایه ضوابط علمی درجه سازگاری افراد جامعه را اندازه گیری و سپس در یک منحنی توزیع پیاده کنیم به احتمال قوی منحنی طبیعی به دست می آوریم، به این ترتیب که در یک طرف منحنی، اقلیت کوچکی خیلی ناسازگار و در طرف دیگر منحنی اقلیت خیلی سازگار وجود خواهد داشت و درمیان آن، دو گروه اکثریت کم و بیش سازگار، بنابراین می توان گفت ناسازگاری و سازگاری حد و مرز مشخصی ندارد( فرقدانی، 1383). شعاری نژاد(1364)، نشانه های سازگاری را چند عامل زیر می داند. -1عمل برقراری یک رابطه روان شناختی رضایت بخش میان خود و محیط. -2عمل پذیرش رفتار و کردار مناسب و موافق محیط و تغییرات محیط. -3سازگاری موجود زنده با تجربیات درونی و بیرونی. عوامل موثر بر سازگاری الف. خانواده کودکان در خانواده امر و نهی والدین ، تقلید و همانند سازی را که مهم ترین شیوه های انتقال ارزشها، هنجارهای اجتماعی و سنت های اجتماعی است، می آموزند. در خانواده هاست که کودکان یاد می گیرند که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و نیز چه چیزی خوب و چه چیزی بد است. طبیعی است که خانواده در طی نخستین سال های زندگی کودک بر اثر ارتباط نزدیک و دائمی با او نقش مهمی در شکل گیری و هنجارهای اجتماعی به کودک آموخته شده و کودک را مطابق با آن هنجارها و ارزش ها تربیت نموده و بر آن اساس می پرورانند( ستوده، 1378). ب. مدرسه نخستین محیطی که کودک پس از خانواده وارد آن می شود مدرسه است. مدرسه به خاطر مشخص نمودن وظایف و حقوق افراد و انتقال ارزش های اجتماعی یکی از مراکز مهم اجتماعی شدن فرد تلقی می شود. یک سلسله هنجارهای رفتاری وجود دارد که انتظار می رود افراد در جامعه بزرگتر خود را با آن هنجارها سازگار کنند. در جامعه کوچک مدرسه نیز هنجارهایی از این قبیل وجود دارد و زمانی که فرد بتواند خودش را با آن هنجارها و انتظارات وفق دهد سازگاری صورت پذیرفته است . این سازگاری مشخص کننده اولا، رضایت ذهنی فرد از ارتباطات فردی و شخصی است ، ثانیا، عملکرد تحصیلی دانش آموزان می باشد( اسکات ، 1989، به نقل از اسلامی نسب، 1373 ). پ. گروه همسالان اکثر نوجوانان دوست دارند اوقات فراغت خود را با همسالان خود بگذرانند. عضویت در گروه همسالان برای نخستین بار افراد را در فرایندی قرار می دهد که بیشترین میزان جامعه پذیری به شکل ناخودآگاه و بدون طرح ریزی در آن انجام می پذیرد. در گروه همسالات بر خلاف خانواده ، رضایت حول محور علائق و منافع اعضا قرار دارد. اعضای این گروه می توانند به جستجو روابط و موضوعاتی بپردازند که در خانواده و مدرسه با تحریک مواجه است و سعی دارند که از نفوذ این دو نهاد مهم بر خود جلوگیری نمایند و نقش ها و هویت های جداگانه ای مستقر کنند. تأثیر گروه همسالان در دوران بلوغ به اوج خود می رسد. گروه از طریق پاداش و یا انتقاد و تحریک در مقابل هم نوایی تا ناهمنوایی به عبارتی سازگاری یا ناسازگاری اعضاء با هنجارهای گروه تأثیر بسیار نیرومندی را بر رفتار و شخصیت اجتماعی آنها دارد( ستوده، 1378 ). سازگاری اجتماعی سازگاری اجتماعی جریانی است که در آن روابط افراد و گروه های مختلف طوری تنظیم و برقرار شده که رضایت آنها تأمین شده است( شریعتمداری، 1369 ). سازگاری اجتماعی به وضعیتی گفته می شود که افراد یا گروه ها ، رفتار خود را به تدریج و از روی عمد و یا غیر عمد تعدیل می کنند تا با فرهنگ موجود سازگاری نمایند، مانند رعایت عادتها، عرف و تقلید به عبارتی واکنشهایی است که شخص برای رعایت محیط اجتماعی از خود نشان می دهد و آنها را به علت هماهنگی شان با معیارهای اجتماع و پذیرفته شدنشان از طرف آن، اساس رفتار خود قرار می دهند( اکسفورد ، 1980، به نقل از اژدری، 1373). در جریان سازگاری اجتماعی مسأله برخورد غرایز و انگیزه های انسان با مقتضیات و ضرورتهای زندگی اجتماعی، مسأله ای که نقطه آغاز تئوری های« زیگموند فروید »درباره ساخت شخصیت انسان به شمار می رود. این تلاش، برخورد و کشمکش با محیط اجتماعی که به تدریج به درون کشیده می شود و منشأ تعارض روانی ناکامی و اضطراب می گردد، از مباحث عمده روانشناسی سازگاری است و باید دانست که در جریان سازگاری نقش مهم را خود شخص ایفا می کند و حتی در جریان روان درمانی، روانکاو فقط به شخص کمک می کند تا موقعیت ایجاد کند که شخص بتواند طرز فکر و رفتار خود را مورد بررسی قرار دهد و از نو طرز برخورد با مشکلات و تطبیق با محیط را فرا گیرد و درمانگر در این راه شخص را به معنای معمولی درمان نمیکند(پورمقدس، 1374). سازگاری آموزشی یا تحصیلی مجموعه واکنش هایی است که توسط آن یک فرد ساختار خود را برای پاسخی موزون به شرایط محیط مدرسه و فعالیت هایی که آن محیط از دانش آموز می خواهد، تغییر دهد. در نتیجه هر عاملی که این پاسخگویی را در محیط جدید با مشکل موجه کند زمینه ای برای ناسازگاری او در این محیط فراهم خواهد ساخت. بدین ترتیب ضوابط سازگاری مدرسه ای دانش آموزان باید در مدرسه و فعالیت های مورد نظر آن بررسی گردد. دانش آموزی که بتوانند به این ضوابط ( که اجرای برنامه مشخص و متون قواعد انضباطی خاص، رعایت قاعده بندی مطرح در روابط انسانی درون مدرسه ای ) پاسخ مثبت دهد، طبیعی و سازگار قلمداد می شود و کسی که با این ضوابط نتواند پاسخ مثبت بدهد ناسازگار قلمداد می شود(یمینی دوزی، 1371). سازگاری تحصیلی می تواند به اجزایی تقسیم شود که اهم آن اجزا عبارت است از رضایت از مدرسه و حضور وپافشاری بر آن، رقابت در نظر معلمان، نمرات پیشرفت تحصیلی، دوست داشتن توسط معلمان، قضاوت معلم در سازگاری مدرسه، عملکرد با مسئولین مدرسه و غیره( اسکات، 1989، به نقل از اسلامی نسب، 1373). سازگاری عاطفی منظور از سازگاری عاطفی، شناخت احساسات و عواطف مثبت و منفی در خود و کنترل احساسات در ارتباط با خود و دیگران است(فغانی، 1389). عوامل زیادی با سازگاری در ارتباط است از جمله: ویژگیهای فردی، خانوادگی، اجتماعی و نیازهای جسمانی و روانی. سازگاری عاطفی به ثبات نسبی واکنش های عاطفی گفته میشود (شعاری نژاد، 1375). به سلامت روانی خوب و مقاومت در برابر عوارض فشار روانی، خلق مثبت و رضایت از زندگی شخصی و مدرسه و هماهنگی مناسب میان احساسات، فعالیت ها و افکار، سازگاری عاطفی گفته می شود(شاهی،1379). پروت و براون (1999)، معتقدند عدم هماهنگی میان واقعیت و طرح واژه های فرد ( الگوهای فرد برای مواجهه با موقعیت های خاص در محیط) منجر به آشفتگی عاطفی در او می شود. هنگامی که آشفتگی عاطفی رخ می دهد یک فرد سازگار برانگیخته می شود تا اطلاعات بیشتری کسب کند و به این وسیله طرح واژه های خود را بازسازی کند( فغانی، 1389). احساس نا امنی، طرد و حقارت سه احساسی است که می تواند حسادت و رقابت را به نحوی بر انگیزد که کودک، خود را در حالت تنش بیابد و در دراز مدت به سوی عدم تعادل عاطفی کشیده شود( گیتونی ، 2000 به نقل از بازرگان، 1382). فرضیه ها 1-تاب آوری وهوش هیجانی با سازگاری کلی دانش آموزان رابطه دارد. 2-تاب آوری با سازگازی عاطفی دانش آموزان رابطه دارد. 3-تاب آوری با سازگازی اجتماعی دانش آموزان رابطه دارد. 4-تاب آوری با سازگازی آموزشی دانش آموزان رابطه دارد. 5-هوش هیجانی با سازگاری عاطفی دانش آموزان رابطه دارد. 6-هوش هیجانی با سازگاری اجتماعی دانش آموزان رابطه دارد. 7- هوش هیجانی با سازگاری آموزشی دانش آموزان رابطه دارد پ-روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: تعریف واژگان و مفاهیم اختصاصی تعاریف نظری: تاب آوری: در فرهنگ مریام – وبستر (2001)، به توانایی بهبودی پس از شرایط سخت و یا تغییر و تطبیق با آن شرایط تاب آوری گفته می شود. به عبارتی دیگر تاب آوری به عنوان یک توانایی ، ویژگی رفتاری افرادی است که در معرض عوامل خطر مشخص قرار می گیرند و می توانند بر آن خطرات غلبه کنند و از پیامد های منفی نظیر بزهکاری و مشکلات رفتاری اجتناب نمایند . سازگاری: سازگاری عبارت است از پیشرفت در ادراک خودمان و دیگران، رفتارها ، افکار و احساساتی که برای رشد خوب لازم است و موجب می شود روش های سازگاری مورد نیاز برای تغییرات محیطی بروز کند (رستگاران، 1377). هوش هیجانی : هوش هیجانی عملکرد فردی و گروهی را به نفع موقعیت تغییر می دهد و موجب پیشرفت در بیشتر عرصه های زندگی فردی و گروهی می گردد ( ایندیک و جانسون ، 1999 به نقل از مالگاس 2005). تعاریف عملیاتی : تاب آوری : نمره ای که آزمودنی ازمقیاس کانر و دیوید سون (2003)، به دست می آورد. این مقیاس حاوی 25 سوال است. سازگاری: نمره ای که آزمودنی از مقیاس دانش آموزان دبیرستانی سینها و سینگ (1993)، به دست می آورد هوش هیجانی : نمره ای که آزمودنی از پرسشنامه هوش هیجانی 18 سوالی فردوسی پور(1383)، به دست می آورد. روش انجام پژوهش با توجه به موضوع پژوهش و اهداف آن، روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی می باشد. تحقیقات همبستگی شامل کلیه تحقیقاتی است که در آن ها سعی می شود روابط بین متغیر های مختلف با استفاده از ضریب همبستگی کشف یا تعیین شود. هدف تحقیق همبستگی عبارت است از درک الگوهای پیچیده رفتاری از طریق مطالعه همبستگی بین الگوها و متغیرهایی که فرض می شود بین آن ها رابطه وجود دارد( دلاور، 1387). جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه جامعه آماری: جامعه آماری در این پژوهش عبارت است از دانش آموزان پسر دبیرستان های منطقه 15 تهران در سال تحصیلی 90-1389 . روش نمونه گیری و حجم نمونه: این پژوهش روی دانش آموزان پسر دبیرستان های منطقه 15 تهران اجرا شد. ابتدا از بین مناطق شهر تهران منطقه 15 به عنوان نمونه در دسترس انتخاب شد و از بین دبیرستان های منطقه، پنج دبیرستان به صورت تصادفی انتخاب شد و تعداد30 نفر از هر دبیرستان از طریق اعلام فرا خوان انتخاب شدند سپس آزمون تاب آوری cd– ris، پرسشنامه سازگاری سینها وسینگ و هوش هیجانی 18 گزینه ای روی آنها اجرا شد. حجم نمونه 150 نفر است. روش گرد آوری اطلاعات و داده ها 1- مقیایس تاب آوری ابزار تاب آوری پژوهش حاضر، مقیایس تاب آوری کانر و دیوید سون (2003)، می باشد، بررسی ویژگی های روان سنجی این مقیاس در6 گروه از جمله جمعیت عمومی انجام شده است و تهیه کنندگان این مقیاس بر این عقیده اند که پرسشنامه به خوبی قادر به تفکیک افراد تاب آور از غیر تاب آور در گروههای بالینی و غیر بالینی است و می تواند در موفقیت های پژوهشی و بالینی مورد استفاده قرار گیرد. این پرسشنامه 25 گویه دارد و در یک مقیاس لیکرتی بین صفر( کاملاًُ نادرست ) و پنج(همیشه درست ) نمره گذاری می شود که توسط محمدی(1384)، هنجار یابی شده و ضریب پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ برابر 0/89گزارش شده است. پیش از استخراج عوامل بر اساس ماتریس همبستگی گویه های دو شاخصkmo ( آزمون کرویت بارتلت ) محاسبه شده بودند . مقدار kmo برابر با 0/87و مقدار خی دو در آزمون بارتلت برابر 28/5557بود که هر شاخص کفایت شواهد برای انجام تحلیل عامل را نشان داده است. پس از این مرحله برای تعیین تعداد عوامل از ملاک شیب خط نمودار و ارزش ویژه ی بالاتر از یک استفاده شده است . براساس شیب خط یک عامل در مقیاس قابل استخراج بوده است. پس از استخراج عامل، ماتریس بار عاملی مورد چرخ به روش واریماس قرار گرفته بود و سپس بار عامل هر سوال نسبت به مقوله محاسبه و تنها گویه 3 به دلیل بار عاملی پایین از تحلیل نهایی کنارگذاشته شده است( محمدی، 1384). بنابر گزارش محمدی(1384 )، برای تعیین مقیاس تاب آوری کانر و دیودسون از روش آلفای کرونباخ بهره گرفته شده و ضریب پایایی 89/0بدست آمده است . درپژوهش جوکار(1386)، آلفای کرونباخ پرسشنامه کانرو دیویدسون 93/0گزارش شدهاست و با روش تحلیل عاملی، مولفه های اصلی وجود یک عامل را در این مقیاس تایید کرد. 2- هوش هیجانی 18 گزینه ای این فرم، آزمونی ساده شامل 20 عبارت با جواب صحیح و غلط را شامل می شد. آزمون مورد بحث، در اصل شامل 20 جمله است که در ارتباط با انواعی از هیجانات، آزمودنی را به پاسخ درست و غلط وا می دارد. دو جمله از این آزمون به دلیل عدم تطابق با فرهنگ جامعه کنار گذاشته شده است. پرسشنامه فردوسی پور (1384)، این آزمون را برای 10آزمودنی به منظور اطمینان از درک آنها از مفاهیم اجرا کرده و به منظور مشخص نمودن میزان پایایی این آزمون را برای 30 آزمودنی به اجرا درآورد. ضریب پایایی این آزمون با روش آلفای کرونباخ 0/78محاسبه گردیده است. 3-پرسشنامه سازگاری سینها و سینگ پرسشنامه سازگاری سینها و سینگ در دانشگاه شانکار به دست سینها و سینگ در سال 1993 ساخته و اعتبار یابی شده است و توسط کرمی(1377 )، به فارسی ترجمه شده است. در این آزمون دانش آموزان دبیرستانی 14-18 سال با سازگاری مطلوب را از دانش آموزان با سازگاری ضعیف در سه حیطه عاطفی، اجتماعی و آموزشی تشخیص می دهد. پرسشنامه اولیه 100 سوال بوده که پس از بررسیهای مختلف به 60سوال کاهش یافته همبستگی دو رشته ای در سطح 0/001به عنوان ملاک انتخاب هر سوال تعیین شده است. برای هر حوزه 20 سوال روی نمون نفری1950 از دانش آموزان کلاسهای اول، دوم و سوم که به طور تصادفی انتخاب شده بودند اجرا گردید. ضریب پایایی آزمون به روش دو نیمه کردن 0/95با استفاده از آزمون مجدد 0/93و با استفاده از کودر ریچاردسون 0/94به دست آمده پاسخ سوالات به صورت بلی، خیر و ارزش هر سوال صفر(سازگاری خیلی خوب) یا یک(سازگاری خیلی ضعیف) است(کرمی، 1377). تجزیه و تحلیل داده ها تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت. در قسمت مربوط به توصیف داده ها از روش آمار توصیفی ( شاخص های مرکزی، شاخص های پراکندگی،فراوانی ها، فراوانی درصدی، نمودارها، توزیع نمرات و...) استفاده شد و برای آزمون فرضیه های پژوهشی، روش های آمار استنباطی از جمله روش های آماری رگرسیون تک متغییری و چند متغییری با روش همزمان به کار گرفته شد. ت-یافته های تحقیق: - تاب آوری وهوش هیجانی با سازگاری رابطه دارد. متغیرهای پیش بینی کننده در این فرضیه که همان هوش هیجانی و تاب آوری هستند5/61 درصد از کل نمرات سازگاری کلی راپیش بینی می نمایند. این فرضیه مورد قبول بوده. تاب آوری با سازگازی آموزشی رابطه دارد. متغیر پیش بینی کننده در این فرضیه که همان تاب آوری است 7/40 درصد از کل واریانس نمرات سازگاری آموزشی راپیش بینی می نماید. این فرضیه مورد قبول بوده. - تاب آوری با سازگازی اجتماعی رابطه دارد. متغیر پیش بینی کننده در این فرضیه که همان تاب آوری است3/28 درصد از کل واریانس نمرات سازگاری اجتماعی راپیش بینی می نماید. این فرضیه مورد قبول بوده. - تاب آوری با سازگازی عاطفی رابطه دارد. متغیر پیش بینی کننده در این فرضیه که همان تاب آوری است 5/23 درصد از کل واریانس نمرات سازگاری عاطفی راپیش بینی می نماید. این فرضیه مورد قبول بوده. - هوش هیجانی با سازگاری آموزشی رابطه دارد. متغیر پیش بینی کننده در این فرضیه که همان هوش هیجانی است 4/44 درصد از کل واریانس نمرات سازگاری آموزشی راپیش بینی می نماید. این فرضیه مورد قبول بوده. - هوش هیجانی با سازگاری اجتماعی رابطه دارد. متغیر پیش بینی کننده در این فرضیه که همان هوش هیجانی است3/29درصد از کل واریانس نمرات سازگاری اجتماعی را تبین می نماید. این فرضیه مورد قبول بوده. - هوش هیجانی با سازگاری عاطفی رابطه دارد. متغیر پیش بینی کننده در این فرضیه که همان هوش هیجانی است 7/35 درصد از کل واریانس نمرات سازگاری آموزشی راپیش بینی می نماید. این فرضیه مورد قبول بوده. ث-نتیجه گیری و پیشنهادات: نتیجه گیری تاب آوری و هوش هیجانی رابطه معکوس و معنادار با نمرات سازگاری(سازگاری عاطفی،سازگاری اجتماعی، سازگاری آموزشی) دارد. قوی ترین ضریب همبستگی به شکل مستقیم بین نمرات سازگاری کل و سازگاری آموزشی به دست آمده و قوی ترین ضریب همبستگی معکوس نیز بین نمرات هوش هیجانی و سازگاری کل به مقدار 742/0- به دست آمده است. پیشنهادات الف- پیشنهادات پژوهشی 1- برای به دست آوردن نتیجه مطمئن تر و علمی تر که قابل تعمیم به جامعه دانش آموزی به طور کلی باشد ، نیازمند سنجش و برگزاری آزمون در مناطق مختلف شهری خواهیم بود. گسترش جامعه آماری ما را به نتیجه مطمئن تری رهنمون می سازد. 2- در این بین آنچه که از نظر نگارنده حائز اهمیت است، ارائه راهکاری است که ماحصل بهتری در پایان ایجاد نماید و آن یاری جستن از انواع دیگری از آزمون ها می باشد. که در اینصورت اطمینان خود را از آزمون متغیر ها افزایش داده ایم و به نتیجه ی موثق تری دست یافته ایم. ب- پیشنهادات کاربردی 1- از آنجایی که هدف کلی ما از انجام این پژوهش شناخت مسائل و مشکلات دانش آموزان و در نهایت حل مسائل و مشکلات تحصیلی آنها می باشد، لذا بر طبق پژوهش انجام شده آنچه که می تواند به عنوان راهکار در جهت ارتقای سطح تحصیلی دانش آموزان ارائه شود از این قرار می باشد: 1-1- پس از انجام آزمون و شناسایی مشکلات دانش آموزان برای رفع آنها اقدام به برگزاری جلسات مشاوره به طور خصوصی در مدرسه کنیم و حتی الامکان از مشاوران متخصص مدرسه در جهت رفع مشکلات آنها استفاده نماییم. اگر مسئله به طور حاد بود آنان را به متخصصین مربوطه معرفی کننم و تا آنجا که امکان دارد حمایت از آنها به عمل آوریم. 1-2- ارائه کلاس های آموزشی برای خانواده دانش آموزان و مشاوره تخصصی با والدینی که فرزندانشان دارای مشکلات خاص می باشند. 1-3- اگر آزمون ها برای دانش آموزان اول دبیرستان قبل از شروع سال تحصیلی شان انجام شود مناسب تر خواهد بود؛ مثلا یک ماه قبل از شروع سال تحصیلی. چرا که تغییر مقطع خود مسائل و مشکلاتی را برای برخی از دانش آموزان ایجاد می کند و حال اگردانش آموزی مشکلاتی از قبیل عدم تاب آوری، ناسازگاری و یا هوش هیجانی پایینی داشته باشد، در اینصورت با مشکلات مضاعف روبرو خواهد شد و بدون شک افت تحصیلی شدیدی خواهد داشت اما با شناخت به موقع و ارائه مشاوره تخصصی و مداوم برای این دسته از دانش آموزان میزان افت تحصیلی را کاهش خواهیم داد.